De do’s en don’ts in gesprekken met gescheiden ouders

Janine ontvangt de ouders van Tim voor een tienminutengesprek. De ouders van Tim zijn gescheiden en Janine weet dat de ouders een conflictueuze relatie hebben. Ze merkt dat ook aan het gedrag van Tim en ze maakt zich hier zorgen over. Positief is dat beide ouders aanwezig zijn bij het gesprek. Tijdens het gesprek kijken de ouders elkaar niet aan en ze proberen ieder Janine in “hun” kamp van gelijk te krijgen. De verwijten vliegen over en weer. 

Een school staat midden in de samenleving en dat betekent dat je als leerkracht met enige regelmaat te maken krijgt met kinderen van gescheiden ouders.

Ouders en school hebben in de opvoeding hun eigen taken, maar er is ook verbinding nodig. De school is mede-opvoeder en heeft dus ook een pedagogische opdracht. School en ouders hebben allebei het beste met kinderen voor, maar hun betrokkenheid bij kinderen verschilt. Er wordt ook wel gesproken over de driehoek ouder-kind-leerkracht. 

Uit veel onderzoeken komt naar voren dat kinderen in een scheidingssituatie minder goed functioneren op school. Dit maakt dat je als school altijd betrokken wordt in een echtscheiding. De beide ouders willen bijvoorbeeld niet samen naar het tienminutengesprek komen, terwijl dat wel in het echtscheidingsprotocol* van de school staat. Of er is onduidelijkheid wie van de ouders gebeld moet worden als het kind ziek wordt op school. Of een ouder laat zich op school heel negatief over de ex-partner. 

Zo kan de school een onderdeel van het conflict tussen de ouders worden en in veel gevallen gebeurt dat ook.

In het algemeen geldt dat in het beleid van de school een goed contact met ouders voorop staat. Hoe de school dat contact vorm geeft (zie hierin het belang van de driehoek), verschilt per school. Als ouders zich welkom voelen op school en de leerkrachten een goede relatie met ouders hebben, zal dat zijn vruchten afwerpen als de situatie lastig wordt, zoals bij een echtscheiding. 

Als leerkracht weet je wie de ouders zijn, je toont interesse en probeert hen beter te leren kennen. Om de band tussen jou en gescheiden ouders te versterken, is goede communicatie essentieel. 

Om die communicatie met gescheiden ouders goed te laten verlopen, heb ik een aantal tips voor je. De eerste heeft betrekking op hoe je het gesprek ingaat. Het is belangrijk je ervan bewust te zijn hoe je naar de ouders kijkt. Stel jezelf voordat je een gesprek begint eens de volgende vragen:

• Heb ik vertrouwen in de ouders? 
• Zie ik ze als integere mensen? 
• Zijn ze eerlijk of houden ze bepaalde aspecten achter? 
• Komen ze met goede bedoelingen of voel ik achterdocht? 
• Wat verwacht ik van ze als het gaat om capaciteiten en resultaten? 
• Doen ze het goed in de opvoeding?Geef ik ze (onbewust) de schuld van alles wat er niet goed gaat met het kind op school.

Als uit de antwoorden blijkt dat je op sommige gebieden negatief over je gescheiden gesprekspartners denkt, kan het moeilijk zijn om de positieve kanten te zien en ze te waarderen voor de dingen die wel goed gaan. Wees jezelf hiervan bewust en probeer om met een open houding het gesprek in te gaan. 

Praat niet over de andere ouder als deze er niet zelf bij is. Het is van belang om geen partij te kiezen voor één van de ouders, spreek geen oordeel uit en geef vooral geen ongevraagde adviezen.

Ga uit van het kind! Uiteindelijk gaat de communicatie over het kind en daar zoek je het beste voor. Ouders zijn de deskundigen bij uitstek op het gebied van hun kind. De kennis die ouders hebben kan van nut zijn in een echtscheidingssituatie. Ze kunnen vertellen over het moment dat hun kind verteld is dat zijn/haar ouders gaan scheiden. Hoe is het gedrag van het kind thuis? En wat vinden de ouders ervan dat hun kind gesprekjes met de leerkracht voert over de echtscheiding? 

Ouders moeten regelmatig op de hoogte gehouden worden van actuele ontwikkelingen van hun kind. Het is de basis van een goede samenwerkingsrelatie. Belangrijk daarbij is dat beide ouders op de hoogte gehouden worden van die ontwikkelingen. 

Als leerkracht ben je meerzijdig partijdig. Dit betekent dat je rekening houdt met het kind, de ouders, maar ook met jezelf. 

Als leerkracht kan je ouders in een echtscheidingssituatie helpen door de focus in het gesprek op de belangen van het kind te leggen. Hiermee voorkom je dat je meegezogen wordt in de strijd tussen de ouders. 

Het gemeenschappelijk belang van ouders en leerkracht is altijd het belang van het kind. Probeer nooit op de stoel van de ouders te gaan zitten door de positie van de ‘betere’ ouder in te nemen. Dus niet met kant en klare adviezen komen, wel meedenken over mogelijke oplossingen. Het werkt het beste als ouders zelf tot de conclusie komen dat het misschien anders moet. 

Valerie woont zowel bij haar moeder als vader. Op woensdag na schooltijd vindt de ‘ruil’ plaats en komt haar vader haar van school ophalen. Nu valt Valerie op een woensdag van het klimrek. Wie is dan de eerst aanspreekbare ouder? Moeder of toch vader? 

De school heeft een informatieplicht tegenover ouders. Ook na een scheiding houden ouders allebei het recht op informatie over hun kind. In dit opzicht is er geen verschil tussen gescheiden ouders en niet-gescheiden ouders.

Voor het verstrekken van informatie, met wie je contact hebt over het kind is het nodig om te weten hoe het gezag geregeld is en of één of beide ouders betrokken zijn met school. Ouders met gezamenlijk gezag hebben recht op dezelfde informatie. Wanneer het gezag bij één van beide ouders ligt, informeert de ouder met gezag de ouder zonder gezag. 

Ik hoop dat je met de tips uit dit artikel beter toegerust bent om in gesprek te gaan met ouders die gescheiden zijn. Ik kan me zo voorstellen dat je nog met heel wat vragen rondloopt. Schroom dan niet om contact met mij op te nemen,  zodat ik je (en je collega’s) verder kan helpen. 

* Echtscheidingsprotocol: veel scholen werken hiermee. In zo’n protocol worden afspraken vastgelegd tussen ouders en school rondom het thema echtscheiding. In het boek School en echtscheiding en op de website www.schoolenscheiding.nl worden praktische tips gegeven hoe een school zo’n protocol kan opstellen.

Bronnen

Bolks, T. (2011). Professioneel communiceren met ouders. Den Haag: Boom Lemma.

Genderen, L. van en Brandwijk-Kok, M. (2014). Echtscheiding en school. Oirschot: Quirijn

Pluijm, A. Van der en Grevelt, M. (2013). School en echtscheiding. Alledaagse begeleiding binnen een schoolbreed beleid. Amsterdam: SWP